Nominowani

2025

Kuciel-Frydryszak

Joanna Kuciel-Frydryszak

Dziennikarka, autorka bestsellerowych książek „Służące do wszystkiego” oraz „Chłopki. Opowieść o naszych babkach”, które osiągnęły nakład ponad 500 000 egzemplarzy, a także cenionych książek biograficznych: „Słonimski. Heretyk na ambonie” i „Iłła”. Laureatka m.in. Nagrody im. Teresy Torańskiej, Bestsellerów Empiku, Konkursu Mądra Książka Roku, nagrody O'lśnienia Onetu i Nagrody Miasta Krakowa. Wrocławianka Roku 2023. Członkini stowarzyszenia pisarzy Unia Literacka.
Foto: Wydawnictwo Marginesy

Lysko

Alojzy Lysko

Autor kilkudziesięciu publikacji, w tym opracowań dotyczących wierzeń i legend górnośląskich, kultury historycznej Ziemi Pszczyńskiej, a także bolesnych wojennych losów Górnoślązaków wcielonych do Wehrmachtu. Działacz kultury, juror wielu konkursów regionalnych, autor programów telewizyjnych, widowisk muzyczno-teatralnych, redaktor kilku czasopism i autor niezliczonych artykułów prasowych. Monodram jego autorstwa „Mianujom mie Hanka”, wystawiony przez katowicki Teatr Korez i pokazywany m.in. w Parlamencie Europejskim w Brukseli, aktorka Grażyna Bułka zagrała już 300 razy.
Foto: Barbara Marzec

Masłowska

Dorota Masłowska

Jedna z najważniejszych polskich współczesnych pisarek. Równolegle do twórczości literackiej angażuje się w projekty muzyczne (Mister D, DOROTA) i teatralne. Zadebiutowała głośną powieścią „Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną”, która została nagrodzona Paszportem „Polityki”; za drugą, „Paw królowej”, dostała Nagrodę Literacką Nike. W 2022 roku została uhonorowana Paszportem „Polityki” w kategorii Kreator Kultury. Jej najnowsza książka „Magiczna rana” to trashowa powieść, która w obłąkańczo zabawny i zarazem śmiertelnie poważny sposób chwyta kawał współczesnej rzeczywistości.
Foto: Szymon Rogiński

Michnik

Adam Michnik

Historyk, eseista, publicysta polityczny, redaktor naczelny „Gazety Wyborczej”. Autor wielu głośnych publikacji i artykułów w czasopismach z całego świata. W latach 1968–1989 jeden z czołowych organizatorów nielegalnej, demokratycznej opozycji, członek Komitetu Obrony Robotników. Uczestnik obrad Okrągłego Stołu w 1989 roku, członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Uhonorowany licznymi odznaczeniami, w tym orderem Orła Białego, i tytułami doktora honoris causa.
Foto: Mateusz Skwarczek

Stuhr

Maciej Stuhr

Wszechstronny aktor realizujący się w filmie i teatrze najwyższej artystycznej rangi, a także w produkcjach popularnych. Występował w spektaklach m.in. Krzysztofa Warlikowskiego, Andrzeja Wajdy, Krzysztofa Garbaczewskiego i Anny Smolar oraz w filmach reżyserowanych przez m.in. Marcina Krzyształowicza, Władysława Pasikowskiego, Wojtka Smarzowskiego, Janusza Majewskiego i Jana Komasę. Jest członkiem Polskiej oraz Europejskiej Akademii Filmowej. Laureat Nagrody im. Zbyszka Cybulskiego i dwóch Orłów – Polskich Nagród Filmowych.
Foto: Malawski Agencja Aktorska

2024

NOMINOWANI

Slide

Daria za Śląska

Daria ze Śląska jest wokalistką, autorką tekstów, kompozytorką i producentką muzyczną. Jej debiutancka płyta „Daria ze Śląska tu była”, wydana w kwietniu 2023 roku przez wytwórnię Jazzboy Records, sprawiła, że artystka została okrzyknięta artystycznym odkryciem roku. Łączy brzmieniową różnorodność
z intymnymi tekstami pełnymi popkulturowych odniesień. Była nominowana do Odkryć Empiku 2022. Jest laureatką Nagrody Artystycznej Miasta Torunia im. Grzegorza Ciechowskiego. Pochodzi z Katowic.
fot. materiały promocyjne Darii ze Śląska

Slide

Krzysztof Głuchowski

Krzysztof Głuchowski jest aktorem, reżyserem i producentem teatralnym, filmowym i telewizyjnym. Od września 2016 roku pełni funkcję dyrektora naczelnego i artystycznego Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Za jego dyrekcji na jednej z najważniejszych polskich scen powstały m.in. głośne „Dziady” w reżyserii Mai Kleczewskiej czy obsypany nagrodami muzyczny spektakl „1989” – tworzący „pozytywny mit, historię, która dobrze się kończy”. Jest laureatem Nagrody im. Zygmunta Hübnera Człowiek Teatru 2023.
fot. Bartłomiej Barczyk, materiały Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie

Slide

Agnieszka Holland

Agnieszka Holland jako reżyserka i scenarzystka rozsławia polskie kino na całym świecie; jako wnikliwa obserwatorka i wrażliwa artystka swoimi dziełami podejmuje najważniejsze tematy rozpalające debatę publiczną. Odważnie i jednoznacznie staje w obronie fundamentalnych wartości, takich jak demokracja, wolność słowa czy prawa człowieka. W 2012 roku film „W ciemności” w jej reżyserii otrzymał nominację do Oscara w kategorii najlepszy film obcojęzyczny. Wyreżyserowana przez Holland „Zielona granica” z 2023 r. bezsprzecznie jest jednym z najważniejszych filmów ostatnich lat.
fot. Jacek Poremba

Slide

Aleksander Nowak

Aleksander Nowak jest kompozytorem, autorem oper i dramatów do tekstów pisarzy współczesnych. Kieruje Katedrą Kompozycji i Teorii Muzyki w katowickiej Akademii Muzycznej.
Jest laureatem nagród, w tym Nagrody „Gwarancje Kultury” (2011), „Paszportu Polityki” (2018), Nagrody Onetu O!lśnienia (2020), Nagrody Koryfeusz Muzyki Polskiej (2020, 2021) oraz Nagrody Związku Kompozytorów Polskich (2021).
fot. Aleksander Nowak

Slide

Joanna Szczepkowska

Joanna Szczepkowska jest aktorką teatralną i filmową, a także pisarką i felietonistką. Od półwiecza aktywna na scenie i poza nią – od wielu lat jej znakiem rozpoznawczym jest zaangażowanie w działalność społeczną. Grała na najważniejszych warszawskich scenach, m.in. w Teatrze Dramatycznym, Teatrze Współczesnym i Teatrze Polskim; twórczyni Teatru na Dole i stworzonego w pandemii Teatru Pudło. Laureatka wielu nagród, w tym Nagrody im. Konstantego Puzyny, którą otrzymała m.in. „za końce i początki, które ogłosiła lub spowodowała”.
fot. Kuba Celej

2023

NOMINOWANI

Slide

Maja Kleczewska

Maja Kleczewska to jedna z najznamienitszych polskich reżyserek teatralnych, rozpoznawalna i ceniona także zagranicą – jej spektakle prezentowano m.in. w Seulu, Paryżu, Tbilisi czy Madrycie. Wielokrotnie nagradzana i doceniana na polskich i międzynarodowych festiwalach teatralnych (m.in. Srebrny Lew na Biennale w Wenecji). Jej dzieła budzą zainteresowanie krytyków teatralnych, a na tytuły, które zrealizowała, często trudno kupić bilety – spektakle w jej reżyserii ściągają do teatrów widzów z odległych zakątków kraju, powodują ożywione dyskusje i skłaniają do refleksji.

Slide

Marta Frej

Marta Frej jest rysowniczką, ilustratorką, malarką i autorką memów. W swojej pracy artystycznej porusza takie kwestie jak prawa kobiet i feminizm, prawa mniejszości, a także problem wykluczenia i nietolerancji. Dorastała w Częstochowie, od kilku lat związana jest z Gdynią, gdzie mieszka i prowadzi pracownię. W 2017 roku została wyróżniona nagrodą O!Lśnienia za „nadanie memom rangi artystycznego dzieła”.

Slide

Maja Ostaszewska

Maja Ostaszewska jest jedną z najpopularniejszych i najbardziej wszechstronnych polskich aktorek. Znana z ról teatralnych, filmowych i serialowych. Laureatka Paszportu „Polityki” oraz dwóch Orłów – Polskich Nagród Filmowych. Od wielu lat walczy o prawa zwierząt. Gdy w Polsce rozpoczął się kryzys uchodźczy, aktywnie włączyła się w pomoc na granicy polsko-białoruskiej. Od wybuchu wojny w Ukrainie skutecznie i z pełną determinacją działa na rzecz uchodźców z tego kraju.

Slide

Robert Konieczny

Robert Konieczny jest architektem o międzynarodowej renomie. Hans Ibelings, autor prestiżowej publikacji „European Architecture since 1980”, jako jedyną polską pracownię, która wniosła wkład w rozwój architektury europejskiej, wymienił właśnie biuro prowadzone przez Roberta Koniecznego – KWK PROMES. Jest autorem słynnej Arki, w której mieszka, a także m.in. Domu Aatrialnego, Domu Kwadratowego, bloku UNIKATO i wielokrotnie nagradzanego Centrum Dialogu „Przełomy” w Szczecinie.

Slide

Henryk Waniek

Henryk Waniek jest malarzem, grafikiem, pisarzem, tłumaczem i eseistą. W centrum jego zainteresowań znajdziemy zagadnienia związane z ezoteryką, fantastyką, alchemią i magią. Urodził się w Oświęcimiu, dorastał w Katowicach, studiował w Krakowie. Dzięki stypendiom artystycznym tworzył i mieszkał między innymi w Nowym Jorku i we Florencji. Ma na koncie około 100 wystaw indywidualnych i tyle samo zbiorowych. Jego działalność literacka skupia się na szeroko pojętym Śląsku – jak w tytule jednej z książek Wańka, „od Oświęcimia do Zgorzelca”.

2022

NOMINOWANI

Slide

Joanna Helander

Jaka jest Joanna Helander, oglądana w próbkach wywiadów, recenzji, obrazków z wernisaży?
Bardzo „kutzowska” w życiowych wyborach, niezwykle śląska. Po „kutzowemu” rozdarta, bo już na studiach czuje, że tylko poza Śląskiem może się rozwijać, że trzeba być gdzieś tam, a na pewno nie tu, żeby dla Śląska coś ważnego zrobić. Odwaga (w 1968 roku w akademiku wiesza plakat protestujący przeciwko inwazji na Czechosłowację) czyni z niej migrantkę o splątanych polsko-niemiecko-śląsko-żydowskich korzeniach. To splątanie – jak się okazuje - daje determinację i siłę, bo pozwala czerpać z więcej niż jednego źródła.
Helander osiąga wielki sukces tam, ale ludzie stąd wiedzą, że Śląsk prędzej czy później upomina się o swoich.
(fragment uzasadnienia)

Slide

Tomasz Konior

W czasach budzących wiele trudnych emocji Tomasz Konior tworzy miejsca, w których ludzie wybierają lepszy, piękniejszy wariant świata. Słuchają muzyki, uczą się, czytają książki, oglądają obrazy. Jego architektura niesie w sobie szlachetną misję społeczną. Czy to misja niszowa? Zastanówmy się. Każdego tygodnia sale koncertowe NOSPR odwiedzają tysiące melomanów. Wielu z nich wraca w to miejsce. Wraca po oszałamiające wrażenia, które gwarantuje muzyka, ale również architektura.
(fragment uzasadnienia)

Slide

Zbigniew Rokita

Wpuścił powietrze w Górny Śląsk. Patrzy na niego z perspektywy podróżnika po świecie - cóż, tak się złożyło, że ten podróżnik urodził się w Gliwicach.
By dotrzeć do tego, co dla niego, trzydziestolatka, w Śląsku jest najważniejsze, czule, ale twardo rozbiera mity, przewraca pomniki i pomniczki. Odważnie, bez oglądania się na to, co wypada, a co nie. Zadziornie, z dystansem, z ukosa. I najważniejsze: robi to wszystko bez kompleksów, za to z przekonaniem, że górnośląskość jest wartością. W taki sposób zrywa ciągnący się przez śląskie dzieje łańcuch krzywdy i samobiczowania.
(fragment uzasadnienia)

Slide

Wojciech Smarzowski

Reżyser obdarzył polską kinematografię ikonicznymi dziełami, które wzbudziły, jak żadne inne, wielki pożar uczuć, krzyk nienawiści i wielką boleść naszego polskiego obcowania z naszymi słabościami i z naszym złem. Ale także z naszą bezbronnością, brutalnością zdarzeń historycznych czy zwykłym ludzkim zagubieniem w prostocie życia. Wśród głośnych okrzyków Bóg, Honor, Ojczyzna nie możemy zapomnieć, że honor wymaga nie tylko wielkich serc uniesień ale także konfrontacji z naszą narodową prawdą. To mówi nam w swoich dziełach Wojciech Smarzowski.
(fragment uzasadnienia)

Slide

Szczepan Twardoch

Pisarz, publicysta, znawca języka i kultury śląskiej, dzięki któremu temat Górnego Śląska wciąż jest obecny w głównym nurcie dyskusji w Polsce, nie tylko na płaszczyźnie kulturalnej, ale również społecznej i politycznej. Wielokrotnie podkreślał, że górnośląskie traumy wpisane są w historię jego rodziny, są częścią jego tożsamości jako człowieka pisarza. Uważa się za Ślązaka „bezprzymiotnikowego”, niepodatnego na terror etykiet narodowych, przymus akcesu do polskości lub niemieckości.
(fragment uzasadnienia)

2021

nominowani

Slide

Anna Dymna

To nominacja za serce przepełnione empatią, za czym idą konkretne i namacalne działania. Za to, że „porządnym człowiekiem warto być, choć nie zawsze się to opłaca”. Za to, że umiała pokonać egotyzm właściwy wielu twórcom i poświęcić się, dając społeczny przykład obywatelskiego zaangażowania – pomocy osobom odrzuconym. Za bezprzykładne łączenie sztuki aktorskiej ze społecznym posłannictwem, za talent i wielkie serce, za uparte czynienie dobra „mimo wszystko”.
(fragment uzasadnienia)

Slide

Tadeusz Sławek

To nominacja za stosunek do pojmowania rzeczywistości. Za wykładnię pojmowania świata i nazywanie bezmyślnością braku refleksji, który prowadzi nas do zguby. Nade wszystko za dystans do modnych idei i głębokie rozumienie Śląska. Za łączenie rozlicznych talentów: poety, tłumacza, filozofa, publicysty zabierającego głos w ważnych sprawach i troszczącego się o stan naszych umysłów, rektora, świetnego organizatora życia naukowego i kulturalnego. Za wrażliwość, stawanie po stronie słabszych i za głębokie przejęcie ideą solidarności. Profesor Tadeusz Sławek to humanista kompletny. Człowiek szlachetny, gatunek dzisiaj rzadki i pod ochroną.
(fragment uzasadnienia)

Slide

Wojciech Smarzowski

Wojciech Smarzowski w swoich filmach od początku dotyka bolesnych miejsc społecznych i historycznych. Odsłania je gwałtownie. Obawiamy się tego, co zobaczymy, i słusznie. Tym, co nas chroni, jest niespotykana poetyka jego filmów. To, co drastyczne, jest przez niego dogłębnie prześwietlone. Wykonuje pracę nad wieloma warstwami każdej postaci tworzącej prezentowaną „społeczność”. Wybierając aktualne tematy, bohaterów i ich grupy, zastawia na siebie pułapkę możliwej „publicystyki”, ale omija ją po mistrzowsku.
To twórca filmowy opowiadający o ludzkich słabościach, ułomnościach i zmaganiach z historią. Pokazuje nas często tak, jak niekoniecznie chcemy się oglądać.
(fragment uzasadnienia)

Slide

Szczepan Twardoch

Spadkobierca Kutza w podejściu do śląskości, której jest ambasadorem, choć czasem się z tym nie zgadza. Jego osobowość skupia jak w soczewce to, co jest kwintesencją Nagrody K. Kutza: artyzm, indywidualizm; nikogo i niczego nie udaje, zawsze jest autentyczny, nawet jeśli to oznacza czasami bycie „osobnym”. Zawsze gdzieś u niego jest myślenie o Śląsku i tym, co śląskie, z czego czerpie i co stanowi inspirację, choć czasem oddala się i rozwarstwia, bo śląskość nigdy nie jest stałą i jednolitą strukturą. Wielu kocha jego literackich bohaterów, zaś niewielu lubi jego rogaty charakter. Jest pyskaty, bezkompromisowy i piekielnie utalentowany. To czas Twardocha.
(fragment uzasadnienia)

Slide

Janosch
(Horst Eckert)

Autor „Cholonka”, do czasu ukazania się „Piątej strony świata” najbardziej znanej powieści o Śląsku, w którym mieszają się duma z bycia Ślązakiem, tradycja i śmiech, czasem przez łzy. Jego książka jak cegła Janoscha buduje śląską tożsamość: z perspektywy Ślązaka – Niemca satyrycznym językiem kreśli głęboki dramat pułapki nacjonalizmów na Śląsku lat przedwojennych i czasów wojny. Razem z Kutzem uważali siebie nawzajem za braci bliźniaków – absolutnie słusznie.
(fragment uzasadnienia)